Đảng ta xác định thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, giúp đất nước giàu mạnh, xã hội văn minh. Thời gian qua, nhiều chủ trương về đào tạo nghề cho thanh niên được ban hành với phát triển hệ thống GDNN theo hướng mở, linh hoạt, hiện đại, hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và sử dụng lao động.
Đào tạo nghề: Bước chuyển mình mạnh mẽ
Những năm gần đây, giáo dục nghề nghiệp Việt Nam từng bước ghi những dấu ấn, đạt thành tích cao tại các kỳ thi kỹ năng nghề thế giới, châu Á và Asean, trong đó luôn có những thanh niên xuất sắc, được quốc tế tôn vinh, mang lại vinh quang cho đất nước. Hình ảnh thanh niên Trương Thế Diệu và lá cờ đỏ sao vàng của Việt Nam rực rỡ khi nhận huy chương Bạc tại kỳ thi tay nghề thế giới năm 2019 tại Liên Bang Nga; Hai bạn trẻ Đinh Tú Ngọc và Nguyễn Văn Tấn đã xuất sắc đạt Huy chương Vàng tại kỳ thi trực tuyến kỹ năng nghề Châu Á- Thái Bình Dương năm 2021. Đây chính là những tấm gương thực tế nhất, rõ ràng nhất giúp cho thanh niên hướng nghiệp, thực hiện khát vọng của mình bằng con đường học nghề.
Em NGUYỄN VĂN TẤN, HCV kỹ năng nghề cơ điện tử châu Á-TBD: “Đang học ở học viện kỹ thuật quân sự, cảm thấy học lý thuyết nặng. Em xem, tìm hiểu thấy trường CĐ Cơ điện có nhiều người thi tay nghề giỏi nên quyết định vào ở đây. Em thi tay nghề QG, châu Á, mục tiêu là HCV để tiếp tục thi thế giới.”
Học nghề giúp các em sớm tham gia thị trường lao động, vẫn đảm bảo cho người học được tiếp tục học liên thông nếu có nhu cầu. Anh Trần Văn Tùng học hết phổ thông đã vào trường CĐ Thaco học nghề vì không muốn lãng phí thời gian, tiền bạc. Sự tính toán ấy của anh đã đạt kết quả khi giờ đây, anh có bằng kỹ sư, là tổ trưởng tổ máy dây điện, thuộc Tập đoàn Trường Hải với mức thu nhập đáng mơ ước.
Anh TRẦN VĂN TÙNG, Nhà máy dây điện Thaco: “Điều đặc biệt là sinh viên học Thaco 100% được nhận vào làm việc ở các nhà máy, tạo điều kiện phù hợp cho các nhân sự.”
Qua các kỳ thi kỹ năng nghề và câu chuyện của Tấn và Tùng đã phản ánh phần nào những nỗ lực hiệu quả của toàn hệ thống GDNN, đã xây dựng thương hiệu, tạo dựng niềm tin với doanh nghiệp, người dân, được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các tổ chức quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.
Ông ZHANG JIAN HUA, Phó Tổng Giám đốc Goertek Việt Nam: “Sự hợp tác trong đào tạo này có ý nghĩa với nhà trường, doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu nhân lực có tay nghề cao.”
Bên cạnh đó, việc đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn, bộ đội, công an hoàn thành nghĩa vụ đã được triển khai có hiệu quả. Nhiều bạn trẻ qua học nghề đã có việc làm, tự tạo việc làm để có thu nhập ổn định, vươn lên thoát nghèo.
Anh NGUYỄN VĂN TRẠCH, xã Thượng Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh: “Chuyển giao kĩ thuật, năng suất cao hơn trước đây là 15%, phát triển đều cân đối hơn, bệnh tật tít hơn… nhờ học nghề.”
Em BỜ LIN LÝ, huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam: “Em ở nông thôn, khi tốt nghiệp lớp 9, em muốn có việc làm, em biết là học nghề ở đây cũng tốt, 3 tháng thôi, không mất kinh phí, xong ra trường lại được giới thiệu công ty đi làm luôn.”
Giai đoạn 2011- 2020, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự hỗ trợ của các cấp, các ngành, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp, các địa phương và người dân, GDNN có nhiều chuyển biến, tạo được niềm tin với xã hội và có bước phát triển mới đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động. Có thể khẳng định, GDNN đã góp phần quan trọng đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực trực tiếp cho các hoạt động kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia, việc làm bền vững, giảm đói nghèo và an sinh xã hội. Kết quả này đã bước đầu thực hiện được việc từng bước phổ cập nghề cho thanh niên.
Một số vướng mắc, bất cập trong đào tạo nghề cho thanh niên
Mặc dù có những chuyển biến tích cực, nhưng công tác đào tạo nghề cho thanh niên vẫn còn những hạn chế do một số cơ sở GDNN chậm đổi mới, chưa thích ứng với nhu cầu của thị trường lao động, dẫn đến chất lượng nguồn lao động qua đào tạo nghề còn chưa đáp ứng được yêu cầu. Đào tạo nghề nghiệp cho các nhóm thanh niên yếu thế, người dân tộc thiểu số, chưa được quan tâm đúng mức, tỷ lệ thanh niên dân tộc thiểu số tham gia học nghề còn rất thấp và chủ yếu là tham gia khóa học nghề dưới 3 tháng. Sau hơn 10 năm triển khai đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn, câu hỏi làm thế nào để khai thác nguồn đầu tư hiệu quả, phù hợp với từng địa phương, tránh thất thoát lãng phí, tránh triển khai theo kiểu dàn trải, hô hào sẽ vẫn phải tiếp tục đi tìm câu trả lời.
Ông NGUYỄN PHÚC LONG, Giám đốc TT GD nghề-GDTX huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh: “Khó khăn là đội ngũ giảng viên. Bài toán hầu như không có GV nghề, ít ỏi nên đáp ứng được chất lượng đầu ra là khó khăn.”
Bà TRẦN THỊ NHƯ QUỲNH - Trưởng ban Phong trào thanh niên tỉnh Đoàn tỉnh Quảng Trị: “Tôi có đề xuất là đề nghị các cấp các nghành cần quan tâm đến vấn đề đầu ra cho các lớp nghề mà chúng ta đã tổ chức bên cạnh đó vấn đề đào tạo nghề gắn với các dự án trọng điểm qui hoạch của tỉnh cũng như trung ương để cho các bạn thanh niên sắp xếp định hướng biết được việc học nghề của mình và có thêm động lực để các bạn học nghề."
Bên cạnh đó, cơ cấu ngành, nghề đào tạo chưa phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động và nhu cầu người học theo từng vùng, miền, địa phương. Quy mô đào tạo chất lượng cao còn nhỏ, chưa đáp ứng được yêu cầu của các ngành kinh tế mũi nhọn và yêu cầu nâng cao chất lượng cạnh tranh của nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh cao.
Ông NGUYỄN VĂN MỄ, Phó Hiệu trưởng Trường CĐ Công nghiệp Bắc Ninh: "Nhu cầu tuyển dụng của các DN rất lớn mà quy mô đào tạo của trường lại nhỏ, không đáp ứng.”
Tại Việt Nam, tính đến quý I năm 2021, tỷ lệ thanh niên không có việc làm và không tham gia học tập hoặc đào tạo là 16,3%, tương đương với gần 2 triệu thanh niên, tăng 51,6 nghìn người so với cùng kỳ năm trước. Đây là thách thức không nhỏ, đòi hỏi nhiều hơn sự đồng lòng nỗ lực, những chính sách và các chương trình đầu tư tích hợp nhằm hỗ trợ quá trình thanh niên chuyển tiếp sang làm những công việc hiệu quả.
Tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức
Theo dự báo của Tổ chức Lao động Quốc tế, cứ sau 5 năm 30% kỹ năng nghề nghiệp hiện tại của người lao động sẽ không được sử dụng nữa, phải thay thế bằng những kỹ năng mới. Điều này đòi hỏi thanh niên phải không ngừng học tập, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp.
Ông TRƯƠNG ANH DŨNG, Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN: “Nhận định những cơ hội và thách thức đối với công tác đào tạo nghề cho thanh niên?”
Nắm bắt cơ hội, các cơ sở GDNN đã bắt tay với các doanh nghiệp để triển khai hoạt động tuyển sinh, đào tạo gắn với chất lượng, việc làm, hướng tới mục tiêu xây dựng lực lượng lao động trẻ lành nghề, trình độ cao cho đất nước. Nội dung đào tạo do trường và doanh nghiệp phối hợp xây dựng, đảm bảo phù hợp với quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp, đồng thời đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn đầu ra của nhà tuyển dụng. Người học được học tập và thực hành ngay tại doanh nghiệp.
Ông ĐỒNG VĂN NGỌC, Hiệu trưởng Trường CĐ Cơ điện Hà Nội: “Đây có thể coi là chương trình đào tạo kép, là mô hình gắn kết giữa nhà trường và DN tốt nhất hiện nay. Nhà trường và sinh viên được tham gia sẽ có nhiều cái lợi, yên tâm về chương trình, kỹ năng, định hướng việc làm cho các em.”
Em LÊ MINH KHOA, Trường CĐ Cơ điện Hà Nội: “Em mong muốn học nghề xong đi làm ở thị trường nước ngoài.”
Em NGUYỄN VĂN TIẾN, sinh viên tỉnh Vĩnh Phúc: “Mong các tổ chức đoàn hội có hỗ trợ cho chúng em.”
Trong bối cảnh mới, các thách thức và cơ hội đan xen, đòi hỏi GDNN phải chủ động, sáng tạo, khai thác, tận dụng thời cơ đổi mới mạnh mẽ tư duy, hoàn thiện thể chế. Không tạo đủ việc làm cho thanh niên đồng nghĩa với việc tiềm năng của hàng triệu con người chưa được khai thác đúng mức. Cần có những khung chính sách tích hợp và những hệ thống đào tạo chủ động thích ứng được xây dựng trên cơ sở đối thoại giữa các chính phủ, người lao động và người sử dụng lao động.
Ông TẠ VĂN HẠ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội: “Diễn đàn quốc gia thanh niên lần thứ nhất sẽ đặt ra những vấn đề gì?”
Ông NGUYỄN ANH TUẤN, Bí thư thứ nhất TƯ Đoàn TNCSHCM: “Mong muốn kỳ vọng gì ở diễn đàn?”
Ông ĐÀO NGỌC DUNG, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội: “Xu hướng phát triển GDNN trong thời gian tới.”
Thực hiện mục tiêu đó, hệ thống GDNN đang triển khai các giải pháp đồng bộ, trong đó xác định những giải pháp trọng tâm, đột phá là hoàn thiện thể chế, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp và thị trường lao động; đẩy mạnh truyền thông nâng cao hình ảnh, thương hiệu và giá trị xã hội của GDNN.
Trong thư kêu gọi Nâng tầm kỹ năng lao động Việt Nam nhân ngày kỹ năng lao động Việt Nam, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã đề nghị Quốc hội, Chính phủ, ngành Lao động-Thương binh và Xã hội cùng các các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan, tổ chức có liên quan ưu tiên nguồn lực, cơ chế chính sách và hành động quyết liệt để đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng, tay nghề cao, phổ cập nghề cho thanh niên. Hy vọng, giáo dục nghề nghiệp sẽ tiếp tục có những đóng góp quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, trong đó có lực lượng thanh niên, góp phần tích cực vào việc xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của đất nước.
