Đã 5 lần liên tiếp giá xăng dầu được điều chỉnh tăng từ đầu năm 2022 đến nay. Tăng “phi mã”, liên tục biến động, phá đỉnh 10 năm… Đây là những cụm từ mà người ta dùng để thống kê, mô tả về giá xăng trong thời gian qua. Việc giá xăng tăng mạnh có nguy cơ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế, các gói chính sách hỗ trợ phục hồi nguy cơ không đạt mục tiêu đòi hỏi thận trọng trong điều hành kinh tế vĩ mô.
Tại kỳ điều hành gần đây nhất, chiều ngày 21/02, liên Bộ Công thương - Tài chính đã điều chỉnh tăng gần 1.000 đồng cho một lít xăng, đưa giá xăng E5 RON92 lên 25.530 đồng/lít, xăng RON95 là 26.280 đồng/lít. Với mức tăng giá lần này, xăng RON95 vượt mức đỉnh cách đây 8 năm.
Theo các chuyên gia, căng thẳng Nga - Ukraine kéo dài và lạm phát gia tăng toàn cầu đã đẩy giá dầu trên thị trường thế giới lên sát mốc 100 USD/thùng. Giá bán lẻ xăng dầu trong nước từ đó liên tiếp thiết lập đỉnh mới. Cùng với đó là việc Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn cắt giảm công suất khiến nguồn cung thiếu hụt. Xăng, dầu tăng khiến hàng loạt ngành sản xuất, kinh doanh tiêu thụ nhiều nhiên liệu như ngồi trên đống lửa khi chưa kịp hồi phục bởi dịch Covid-19.
Theo thống kê, chi phí xăng dầu chiếm khoảng 3,52% trong tổng chi phí sản xuất của toàn nền kinh tế. Khi giá xăng dầu tăng 10% sẽ khiến GDP giảm khoảng 0,5%, mức giảm khá lớn. Đặc biệt, khi giá xăng dầu liên tục tăng cao sẽ khiến chỉ số giá cả hàng hóa tăng trở lại, tiềm ẩn nguy cơ lạm phát, đe dọa tới hiệu quả của gói hỗ trợ tài khóa được đầu tư xây dựng một cách dày công và đã được Quốc hội thông qua gần đây.
Tại trường quay của Truyền hình Quốc hội Việt Nam, Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế quốc dân, đại biểu Quốc hội Tp.Hà Nội, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Hoàng Văn Cường đã có trao đổi về những nguy cơ, ảnh hưởng đến nền kinh tế khi giá xăng dầu tăng mạnh và giải pháp trong điều hành giá, giảm thiểu tác động của giá xăng tăng cao đối với người dân và doanh nghiệp.
Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách HOÀNG VĂN CƯỜNG: "Xăng dầu là yếu tố đầu vào của nhiều hoạt động kinh tế - xã hội. Khi giá xăng dầu tăng lên đẩy giá các yếu tố khác tăng. Chi phí lưu thông tăng thì tất cả các hàng hóa liên quan tăng, giá nguyên liệu đầu vào, giá máy móc thiết bị tăng, giá các loại hàng hóa tăng thì nguy cơ chỉ số giá tiêu dùng tăng cao.
Khi chỉ số giá cao sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động sản xuất kinh doanh, yếu tố đầu vào tăng cao thì khả năng đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh sẽ giảm xuống. Trong khí đó, năm 2022 là năm chúng ta cố gắng kích thích thúc đẩy kinh tế phục hồi, theo kịp đà tăng trưởng của kinh tế. Để thực hiện mục tiêu đó chúng ta đã có gói hỗ trợ phục hồi phát triển kinh tế với quy mô gần 350.000 tỷ đồng hay như giảm 2% thuế VAT nhằm khuyến khích tiêu dùng, giảm chỉ số giá, cố gắng giữ lạm phát không tăng. Do đó, nếu không cẩn trọng để cho giá xăng dầu tăng cao thì gần như mục tiêu đặt ra không đạt được và việc giảm thuế VAT 2% gần như không còn ý nghĩa. Chúng ta cố gắng hỗ trợ để mở rộng sản xuất thì nay giá tăng, hiệu quả không cao nguy cơ hạn chế đầu tư của các doanh nghiệp. Đây là điều đáng lo ngại nếu không kiểm soát tốt giá xăng dầu thì đà phục hồi kinh tế Việt Nam khó có thể đạt được kỳ vọng 6%-7%."
Là mặt hàng điển hình cho nguyên tắc "quản lý theo cơ chế thị trường có sự định hướng của nhà nước", xăng dầu chịu sự ràng buộc của nhiều yếu tố cấu thành giá. Theo nhiều người dân, việc điều chỉnh giá xăng, dầu gần đây đã ảnh hưởng đến đời sống của nhiều hộ gia đình có thu nhập thấp và trung bình.
Tài xế Vũ Ngọc Hiếu đã chở khách liên tỉnh được gần 10 năm, anh cho biết, chưa bao giờ thấy xăng lại tăng như hiện nay. Sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, hoạt động vận tải bắt đầu có dấu hiệu phục hồi. Anh đã chuẩn bị tâm thế cố gắng “hoà vốn”. Thế nhưng, việc tăng giá xăng dầu liên tiếp như tảng đá nhấn chìm các kỳ vọng.
Anh Vũ Ngọc Hiếu: "Rất ảnh hưởng. Trước đây đổ đầy bình thì 700 nghìn giờ tận một triệu hai mới đầy. Tôi hay đi xa. Đi 3, 4 chuyến mới đổ 700 nghìn, giờ 2 chuyến đã phải đổ xăng rồi”.
Một số lái xe công nghệ cho biết giá xăng tăng cao làm ảnh hưởng khá lớn đến thu nhập. Khi tăng giá cước để bù đắp chi phí thì khách lượng đặt xe cũng sụt giảm.
Anh Nguyễn Giang Nam: “Với mức thu nhập của những người lao động thì cũng rất khó để đảm bảo được sinh hoạt cho họ, cũng như giao thông đi lại . Cứ mỗi một lần giá xăng tăng thì các mặt hàng khác đều tăng. Mức độ giảm mà Bộ Công thương đưa ra khá thấp. Nên tôi mong muốn sẽ có một mức điều chỉnh ổn định cho người dân.”
Anh Nguyễn Tiến Dũng: “Những lúc hạn chế ra đường thì giá xăng, dầu giảm. Lúc được đi ra đường thì giá xăng lại tăng. Không hợp lý lắm. Mình chạy xe nhiều, một ngày chạy tầm 200 km, rất bị ảnh hưởng.”
Theo nhiều người dân, việc điều chỉnh giá xăng, dầu gần đây đã ảnh hưởng đến đời sống của nhiều hộ gia đình có thu nhập thấp và trung bình, khi mà nhiều hàng hoá được điều chỉnh tăng giá do tác động của giá xăng tăng. Do đó nhiều gia đình buộc phải cân đối lại tài chính và thắt chặt chi trong tiêu dùng hàng ngày.
Chị Hoàng Bích Hà, Tiểu thương chợ Nguyễn Công Trứ, quận Hai Bà Trưng, TP.Hà Nội: “Xăng bây giờ đắt rồi nên bây giờ chi phí cái gì nó cũng lên rồi. Người mua người ta cũng tính toán đáng mua 1 mớ thì người ta chỉ mua nửa mớ thôi mà giờ covid có làm ăn được gì đâu”.
Trước đó, thông tin Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn cắt giảm công suất khiến các đầu mối xăng dầu lớn lo thiếu nguồn cung cho thị trường nội địa. Đơn vị này đang chiếm 35% tổng nguồn cung xăng dầu trong nước.
Ông Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế: “Đảm bảo an toàn an ninh năng lượng xăng dầu của Việt Nam thì không chỉ là Bộ Công thương mà cần có cơ chế đảm bảo an toàn năng lượng nói chung và an toàn xăng dầu nói riêng của Việt Nam. Một là tăng cường cơ chế thị trường, cạnh tranh nhiều hơn nữa và tự do hóa kinh doanh nhiều hơn nữa cho các hoạt động này. Hai là, tiến tới hình thành một quỹ, hay một nguồn dự trữ xăng dầu quốc gia đảm bảo an ninh, chứ không phải trông cậy vào dự trữ của các doanh nghiệp đầu mối, đồng thời tách biệt giữa hoạt động kinh doanh của các đơn vị đầu mối ra khỏi phần dự trữ này.”
Việc điều chỉnh tăng giá xăng dầu diễn ra ngay trong bối cảnh Chính phủ thực thi chính sách cắt giảm 2% thuế VAT để kích cầu tiêu dùng, kích thích sản xuất. Nếu không sớm tháo gỡ, thì không chỉ làm giảm hiệu quả của các chính sách tài khóa nỗ lực phục hồi hoạt động của doanh nghiệp, mà còn dẫn đến hệ lụy giảm mục tiêu tăng trưởng, thất thu ngân sách và nguy cơ gia tăng lạm phát.
Trước tình trạng một số ít cửa hàng bán lẻ xăng dầu đóng cửa, bán theo giờ, bán theo định lượng, Thủ tướng Chính phủ đã ra công điện yêu cầu không để thiếu hụt nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước. Theo các chuyên gia, diễn biến của tình hình xăng dầu trong nước thời gian qua cho thấy, vai trò quản lý, điều tiết của Bộ Công Thương cần phải được nâng lên.
Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội HOÀNG VĂN CƯỜNG: “Xăng dầu là mặt hàng bình ổn giá và được Nhà nước quản lý. Do đó, điều hành của Bộ Công thương là rất quan trọng. Trước hết, Bộ Công thương cần phải có kiểm soát nguồn cung và dự trữ để đảm bảo chủ động nguồn cung trong nước. Hai là trong việc điều hành giá cần xem xét khi giá xăng dầu giảm thấp thì tăng thêm phần trích vào Quỹ bình ổn giá và khi giá xăng tăng cao thì phải sử dụng Quỹ bình ổn đó để bù cho giá xăng. Ba là phải điều hành mức dữ trữ, kiểm soát dự trữ của các nhà cung cấp để không có tình trạng nhà cung cấp găm hàng, đầu cơ om hàng không đưa xăng ra bán đợi giá tăng trong tương lai. Như vậy, Bộ Công thương vừa kiểm soát vừa điều tiết ở cung của hàng hóa, điều tiết giá và kiểm soát bằng mệnh lệnh hành chính không để đầu cơ xăng dầu.”
Đề xuất một số giải pháp nhằm ứng phó với giá xăng dầu tăng cao để giảm thiểu tác động xấu của tăng giá xăng dầu đến tăng trưởng và lạm phát năm 2022, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Hoàng Văn Cường nêu rõ: "Điều chỉnh giá dựa vào cung cầu là chính. Như vâỵ điều đầu tiên là phải tăng cung. Tăng cung trong nước thông qua các nhà máy lọc dầu trong nước chiếm tỷ trọng cung khá cao. Tuy nhiên vừa qua các nhà máy gặp khó khăn cắt giảm sản xuất, ngừng nhập khẩu một số nguyên liệu đầu vào, từ đó làm khan hiếm dầu trong nước. Vì vậy, cần phải giải quyết khó khăn cho các nhà máy trong nước để thúc đẩy tăng sản xuất, cung ứng trong nước.
Hai là tăng nguồn cung nhập khẩu, khuyến khích doanh nghiệp bằng cách giảm thuế nhập khẩu.
Ba là phải có biện pháp hành chính không để các nhà phân phối cố tình om hàng, không cung cấp xăng ra thị trường.
Cùng với đó, về điều hành giá, phải có biện pháp để chi phí đầu vào cho xăng dầu giảm. Ví dụ như thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu hiện nay áp mức khá cao, có thể điều hành để mức thuế này giảm xuống hoặc thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu cần thiết có thể điều chỉnh giảm xuống. Bởi vì lúc này khi điều hành các chính sách thuế, giảm các mức thuế này có thể làm giảm nguồn thu ngân sách nhưng giữ được giá xăng dầu ổn định hợp lý sẽ thúc đẩy được phát triển kinh tế, từ đó có được nguồn thu lớn hơn cho ngân sách nhà nước.
Về lâu dài, phải tạo ra thị trường cạnh tranh tốt hơn để các nhà phân phối xăng dầu cạnh tranh và tự tìm được nguồn cung cấp tốt nhất. Nguồn dự trữ quốc gia cũng phải tăng nguồn lực để tăng nguồn dữ trữ xăng dầu trong nước như một số nước dữ trữ xăng dầu cho khoảng 5-6 tháng để bảo đảm bình ổn.
Như vậy sử dụng tổng hợp các biện pháp mới có thể bảo đảm bình ổn giá xăng dầu trong thời gian tới, giúp cho nền kinh tế có điều kiện ổn định, phục hồi và phát triển"./.
