Nước ta có đến hơn 40.000 di tích lịch sử, văn hoá. Rất nhiều trong số đó đã xuống cấp nghiệm trọng, trong khi việc trùng tu, bảo tồn di tích trước nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn về mặt kỹ thuật, vật liệu, và đặc biệt là hạn chế về nguồn ngân sách. Ghi nhận tại tỉnh Quảng Nam.
Đô thị cổ Hội An, nơi có hơn 1.400 di tích được phân bổ với mật độ dày đặc trong khu phố cổ, trong đó có các công trình nhà ở, nhà thờ, đình chùa… thuộc sở hữu tư nhân và tập thể. Hiện nhiều công trình đang có nguy cơ xuống cấp, hư hỏng, ảnh hưởng đến lớn đến đời sống, sinh hoạt của người dân sống trong những ngôi nhà cổ này.
Ông DƯƠNG VĂN PHƯỚC, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam: "Đô thị cổ Hội An được xem như bảo tàng sống về kiến trúc và lối sống đo thị. Hiện nay công tác tu bổ, gia cố thường xuyên di sản này đòi hỏi một nguồn kinh phí rất lớn, cùng với những yêu cầu nghiêm ngặt về mặt kỹ thuật, vật liệu tu bổ. Bảo vệ di sản văn hoá phải được chú trọng tương xứng, hài hoà với phát triển xã hội, nhất là phải có quy hoạch cụ thể việc bảo tồn, tu bổ, phát huy giá trị văn hoá nói chung và di sản văn hoá thế giới nói riêng.”
Gần 20 năm qua, Hội An đã nhận được nhiều sự quan tâm của tỉnh Quảng Nam cũng như Trung ương trong bổ sung kinh phí cho trùng tu di tích. Những năm gần đây, Hội An được sử dụng một phần trích lại từ nguồn thu phí tham quan để bảo tồn, tu bổ di tích. Tuy nhiên con số này biến động theo nguồn thu. Nếu năm 2019, Hội An thu gần 300 tỷ tiền bán vé thu phí tham quan, thì đến năm 2021 chỉ còn 1,4 tỷ đồng.
Ông NGUYỄN VĂN SƠN, Chủ tịch UBND thành phố Hội An, Quảng Nam: "Những năm trước đây, nguồn hỗ trợ của trung ương có khá hơn do thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về bảo tồn văn hoá. Tuy nhiên những năm gần đây, nguồn đó không còn nữa, chủ yếu dựa vào ngân sách của tỉnh, thành phố nên cũng hết sức khó khăn. Đặc biệt trong 2 năm qua 2020 2021, do dịch Covid-19 nên gần như công tác bán vé tham quan không có nguồn thu.”
Tháng 4 vừa qua, HĐND tỉnh Quảng Nam đã có Nghị quyết dành gần 91 tỷ đồng hỗ trợ đầu tư, tu bổ các di tích được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2022 – 2025. Tuy nhiên nguồn này chỉ dành cho di tích quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và di tích cấp tỉnh.
Ông PHẠM PHÚ NGỌC, Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn Di sản Hội An: "Bảo tồn di sản văn hoá thế giới Hội An không chỉ đơn thuần là đi trùng tu, bảo tồn các ngôi nhà cổ mà nó còn chứa đựng các giá trị văn hoá phi vật thể rất to lớn. Ngoài ra công tác phát huy, số hoá chúng ta cần phải quan tâm. Hiện nay nguồn lực dành cho cả kế hoạch này hiện vẫn khó khăn, vẫn chưa được ưu tiên bố trí nguồn kinh phí.”
Hiện mỗi năm Hội An cần 40-50 tỷ đồng để vừa thực hiện bảo tồn vừa phát huy giá trị di sản, phù hợp với xu thế phát triển thời đại. Nhưng nguồn lực hiện tại mới chỉ đáp ứng khoảng 60% nhu cầu. Với một di sản văn hoá thế giới dành được nhiều sự quan tâm, ưu ái về nguồn lực như đô thị cổ Hội An, kinh phí vẫn còn khó khăn. Vậy với những di tích khác sẽ còn khó khăn như thế nào?
