Thực hiện trong giai đoạn 2019 – 2021, tỉnh Cao Bằng đã tiến hành sáp nhập 6 huyện; 76 xã, thị trấn để giảm 3 huyện, 38 đơn vị cấp xã. Bên cạnh những kết quả đạt được, thực tế cho thấy các địa phương sáp nhập đang tồn tại không ít khó khăn, bất cập. Đáng chú ý, việc nhiều trạm y tế cũ thừa, bỏ không nhưng lại thiếu điều kiện chăm sóc sức khoẻ cơ bản cho người dân.
Để đưa con đi tiêm chủng định kỳ, bà mẹ này phải đi hơn 8 km. Nếu như trước kia trạm y tế chỉ cách nhà 1 km, thì nay sau sáp nhập, quãng đường để tiếp cận với dịch vụ y tế lại xa hơn nhiều lần.
Chị NÔNG THỊ HUỆ, Xã Đoài Dương, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng: “Cũng rất khó khăn với người dân chúng tôi. Ví như tiêm xong trẻ con hay bị sốt nên theo dõi sức khoẻ cũng hơi khó khăn. Trạm y tế khá xa nên chúng tôi nhiều khi điều trị cho bé theo cách dân gian.”
Còn đây là con đường đến trạm y tế xã Tự Do, huyện Quảng Hòa của người dân xóm Lạn Dưới – xóm xa trung tâm xã nhất. Sau sáp nhập, trạm y tế xã cũ bỏ không, trạm y tế mới cách điểm xóm hơn 12km khiến cho mong muốn được chăm sóc y tế nhanh chóng và thuận tiện của người dân lại trở nên gập ghềnh như chính con đường này.
Anh HÀ VĂN HOÀN, Xã Tự Do, huyện Quảng Hoà, tỉnh Cao Bằng: “Cái đường đi lại khó khăn quá, đường đá, ổ voi ổ gà. Muốn đi đường bê tông thì phải đi nhờ qua 3 điểm xã khác là Phúc Sen, Chí Thảo và thị trấn Quảng Uyên mới tới trạm y tế xã Tự Do. Cả đi về mất 50km. Rất khó khăn cho người dân nếu đến trạm y tế khám chữa bệnh hay đến trụ sở xã làm thủ tục hành chính.”
Sáp nhập về địa giới cũng đồng nghĩa với dân số 1 đơn vị hành chính tăng gấp đôi, gấp ba, có trạm y tế sau hiện chịu trách nhiệm chăm sóc sức khoẻ cho gần 5.000 người trong khi vẫn chỉ có 5 cán bộ. Áp lực và quá tải đè nặng lên cơ sở vật chất và đôi vai của các cán bộ y tế tại trạm.
Chị TRIỆU THỊ HO, Y sĩ trạm y tế xã Đoài Dương, huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng: “Bây giờ cán bộ mới có 5 người, dân đến khám đông, nhất là những ngày tiêm chủng đông, vất vả hơn trước rất nhiều. Bây giờ có những phần mềm nhập cũng nhiều, quá tải với số lượng cán bộ hiện nay.”
Cao Bằng sáp nhập 76 xã, thị trấn để giảm 38 đơn vị cấp xã, đồng nghĩa với 38 trạm y tế xã đang bỏ không, dồn áp lực lên 38 trạm còn lại. Rõ ràng, sáp nhập một cách cơ học đang khiến cho “sức khoẻ” của chính những nơi này bị ảnh hưởng.
TRẠM Y TẾ SAU SÁP NHẬP: KHÓ Ở ĐÂU - GỠ Ở ĐÓ
Việc rốt ráo, quyết liệt triển khai chính sách nhằm nâng cao đời sống cho nhân dân, hướng tới mô hình tinh gọn, hiệu quả là cần thiết. Thế nhưng thực hiện sao cho đúng, trúng và phù hợp với thực tiễn lại là điều không hề đơn giản. Như câu chuyện trụ sở trạm y tế thì thừa, nhưng điều kiện và nhân lực chăm sóc sức khoẻ cho người dân lại thiếu là vấn đề cần giải quyết hợp lý và bài bản.
Cao Bằng với đặc thù của tỉnh miền núi địa bàn rộng, nhiều nơi dân cư sinh sống không tập trung, sau sáp nhập, việc đảm bảo điều kiện y tế, thăm khám bệnh cho bà con lại càng trở nên bức thiết.
Ông PHẠM VĂN CAO, Bí thư Huyện uỷ huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng: “Hiện nay mỗi xã chỉ có 1 trạm y tế dẫn đến bà con đi khám chữa bệnh ở cơ sở mới gặp nhiều khó khăn. Huyện chúng tôi cũng đã có đề nghị với tỉnh, Trung ương cho các trạm y tế của xã cũ hoạt động như trước đây để đảm bảo chăm sóc sức khoẻ cho người dân.”
Ông BẾ MINH ĐỨC, Phó trưởng Đoàn chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng: “Đề nghị tiếp tục duy trì một số chính sách như chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân, duy trì lại các trạm y tế đã sáp nhập, thêm 1 điểm chăm sóc cho nhân dân ở xã sáp nhập sẽ thuận lợi hơn. Qua giám sát người dân phản ánh vấn đề này rất nhiều.”
Theo Nghị định 117 năm 2014 của Chính phủ, trạm y tế xã phường là đơn vị được tổ chức theo đơn vị xã phường thị trấn, 1 xã phường thị trấn chỉ có 1 trạm y tế trên địa bàn. Quy định là vậy, tuy nhiên, việc cơ học thực hiện mà chưa soi chiếu với các quy định khác cũng như cân đối nguồn lực đang khiến Cao Bằng tự đẩy mình vào thế khó.
Ông VŨ ĐỨC HỘI, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính: “Trong Luật Ngân sách nhà nước và trong Nghị định 163 đã có quy định về chế độ chính sách địa phương do HĐND cấp tỉnh quy định. Tức là về chế độ cho con người thì có thể xin Bộ Nội vụ, Tài chính về cơ cấu nguồn. Nguồn chi mình đang chi rồi tại sao lại phải cắt đi để khó khăn của của bà con tăng lên và đang bức xúc ở đây?”
Phó Chủ tịch Quốc hội NGUYỄN KHẮC ĐỊNH: “Y tế xã thì như đồng chí Bộ Nội vụ nói là chỉ có Cao Bằng mới làm thế thôi còn các tỉnh không làm thế. Tôi mới đi Quảng Ninh thôi, tôi tưởng đây chỉ khác Quảng Ninh thôi nhưng đồng chí bộ Nội vụ nói đề án duyệt nói là không sắp xếp y tế, giáo dục. Quảng Ninh là người ta vẫn mỗi xã 1 trạm y tế nhưng người ta vẫn giữ 10 người. 5 người này vẫn ở xã này, 5 người kia vẫn ở xã kia. Nếu 3 xã vẫn giữ 15 người.”
Quy định như vậy, thế nhưng điều kiện và nguồn lực để thực hiện lại không dễ dàng, nhất là với địa phương vùng cao còn nhiều khó khăn như Cao Bằng. Bên cạnh đó, một số vướng mắc liên quan tới thanh toán chi phí khám, chữa bệnh BHYT tại cơ sở 2 của trạm y tế sẽ như thế nào, cơ sở pháp lý ra sao cũng cần được tính toán và có quy định kỹ lưỡng.