Bảo tồn di sản văn hóa đã khó, bảo tồn di sản văn hoá phi vật thể lại càng khó. Mỗi thể loại di sản phi vật thể đều cần đến những cách thức gìn giữ, bảo tồn khác nhau, chứ không thể áp dụng giống nhau, bởi mỗi loại hình nghệ thuật đều có không gian và cách thức sinh hoạt khác nhau. Vậy làm thế nào để ca trù có một đời sống và có thể phát huy được giá trị trong thời đại ngày nay.
Nhà nghiên cứu âm nhạc ĐÀM QUANG MINH: "Nghệ thuật ca trù gắn liền với văn thơ quốc âm từ 5-6 thế kỉ nay, gắn liền với chức năng giáo dục công dân ở cửa đình, làng Việt, qua những bài hát cửa đình về đạo đức xã hội thời cổ xưa. Đấy là vai trò của ca trù trong xã hội xưa. Ca trù được coi là một phương tiện truyền thông cho cộng đồng để giữ gìn đạo đức công cộng ngày xưa."
Vừa có thơ, vừa có nhạc, ca trù là loại hình nghệ thuật độc đáo. Và đằng sau tiếng đàn, tiếng hát đó là một quá khứ lịch sử lâu đời, một tài sản văn hóa của Việt Nam. Bao nhiêu nhà thơ lỗi lạc, tiến sĩ, đại khoa đã chắp bút cho bài hát ca trù. Tuy nhiên, sau khi được Unesco ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, hầu hết các câu lạc bộ ca trù đều vẫn hoạt động cầm chừng, chưa thoát khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp. Và một trong những nguyên nhân đó là thiếu địa điểm sinh hoạt, thiếu không gian để ca trù sống.
Nghệ nhân NGUYỄN VĂN KHUÊ, Câu lạc bộ Ca trù Thái Hà, Hà Nội: "Đối với câu lạc bộ Thái Hà thì không có một điểm nào mà hỗ trợ cho chúng tôi cả, chúng tôi tự đến tự vận động, rèn luyện và tự làm của dòng họ nhà mình chứ không ai cho chúng tôi cái gì cả."
Nhà nghiên cứu âm nhạc ĐÀM QUANG MINH: "Nó là một gia tài văn học lớn và là của Việt nam vì những bài đấy nếu nó không hát lên thì em có biết cái âm đó thế kỉ 18-19 phát âm thế nào không? Nó là gia tài âm thanh. Nhưng khi có âm nhạc, khi có tiếng hát ca trù thì nó được cố định vào đó như một lớp băng, tạo nên cao độ, trường độ chuẩn. Thì đây là những điểm mấu chốt khi ta phải lấy lại điểm để tái tạo không gian sống cho ca trù."
Đến với ca trù, chỉ khi tìm hiểu nội dung từng bài hát cũng như nhập tâm vào bối cảnh, không gian của ca trù, người nghe mới ngấm được cái đặc biệt, cái uyên bác của ca trù.
Trước khi nói tới vấn đề sáng tạo và làm mới ca trù thì nói về giá trị của ca trù, sức sống việc gìn giữ, bảo vệ ca trù trong đời sống đương đại tại Việt Nam cũng đã là một câu chuyện rất dài, cần sự quan tâm, đầu tư từ nhiều cấp các ngành, chứ không chỉ trông đợi vào một vài cá nhân nghệ sĩ tâm huyết.
Thực hiện : Việt Hoà Cao Hoàng Đức Minh
