Nhìn ra thế giới: Những thành tựu nổi bật mùa giải Nobel 2022

PHÁT TRIỂN PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU NGUỒN GỐC LOÀI NGƯỜI THÔNG QUA GIẢI MÃ ADN

Giải Nobel Y sinh 2022, cũng là giải Nobel đầu tiên được công bố, đã thuộc về giáo sư Svante Paabo đến từ Thuỵ Điển, ông là người tiên phong phát triển các phương pháp phân tích ADN cổ đại giúp tiết lộ nguồn gốc của của chính chúng ta. Với những phát hiện và đóng góp của mình, giáo sư Paabo và nhóm cộng sự đã mở ra phương pháp nghiên cứu mới về lịch sử phát triển của loài người. Thành tựu lớn nhất phải kể đến là ông đã tiến hành giải mã bộ gene những loài giống người nhất – Homonins, đã tuyệt chủng và góp phần xây dựng một giả thiết khác về sự tiến hóa của con người.

Trước nghiên cứu đột phá này của giáo sư Paabo, các nghiên cứu về sự tiến hóa của loài người chủ yếu dựa trên hình thái các mẫu xương, công cụ lao động và những hiện vật còn sót lại từ thời xưa. Tuy nhiên, cách thức nghiên cứu cổ điển có nhiều trở ngại về công nghệ. Bên cạnh đó, các mẫu ADN nguyên bản dễ bị nhiễm ADN lạ do tác động ngoại cảnh. Yếu tố cản trở này có thể tác động đến độ chính xác của kết luận. Nghiên cứu của giáo sư Svante Paabo đã giải quyết được bài toán khó này. 

Phương pháp mới của giáo sư Paabo có thể đưa ra phân tích chính xác các mẫu ADN có có niên đại lên tới cả triệu năm.

NOBEL VẬT LÝ 2022 - TIỀN ĐỀ VỮNG CHẮC ĐỂ PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG KHOA HỌC LƯỢNG TỬ

Chiến thắng giải Nobel Vật lý 2022 đã thuộc về ba nhà khoa học Alain Aspect đến từ Pháp, John Clauser đến từ Mỹ và Anton Zeilinger đến từ Áo, với những nghiên cứu đột phá trong cơ học lượng tử, đặt nền móng cho việc phát triển nhanh chóng các ứng dụng mới trong lĩnh vực máy tính và mật mã.

Nhóm 3 nhà khoa học cùng ở độ tuổi 70, đã triển khai những thí nghiệm đột phá, mô phỏng được được tiềm năng dò tìm và kiểm soát các hạt trong trạng thái rối lượng tử. Có thể hiểu rằng, những gì xảy ra với một hạt trong cặp rối lượng tử sẽ quyết định điều sẽ xảy đến với hạt kia, kể cả nếu hai hạt cách xa nhau đến mức không thể gây ảnh hưởng đến hạt còn lại. Theo đó, việc phát triển các công cụ thí nghiệm đã đặt nền móng cho một kỷ nguyên mới của công nghệ lượng tử trong tương lai không xa.

Giáo sư Aspect, hiện đang làm việc tại Đại học Paris-Saclay cho biết đã không giấu nổi niềm vui vì công trình của mình đã góp phần giải quyết cuộc tranh luận giữa thiên tài Einstein, người hoài nghi về vật lý lượng tử, và nhà khoa học Niels Bohr, một trong những cha đẻ của lĩnh vực này.

Lý thuyết về khoa học lượng tử cũng mang lại những ứng dụng hữu ích trên thực tế. Cụ thể, cơ học lượng tử hay vật lý lượng tử, được sử dụng trong rất nhiều công nghệ hiện đại. Bạn hãy nghĩ về tất cả những chất bán dẫn mà chúng ta đang sử dụng, chúng thực sự dựa trên những nguyên lý này. Và có lẽ chính chúng ta đang trải nghiệm trong thời đại của cuộc cách mạng vật lý lượng tử lần thứ hai. Xa hơn nữa, trong tương lai sẽ mở ra rất nhiều ứng dụng khác. Điều này có thể liên quan đến tính toán lượng tử, xây dựng máy tính dựa trên nguyên lý đó. Nhờ vậy, những thiết bị máy tính này sẽ có khả năng tính toán lớn đến mức không tưởng. Do đó, chúng ta có thể can thiệp để giải mã nhiều vấn đề mới còn bỏ ngỏ trước đây.

Viện hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, Ủy ban Nobel vật lý đã đánh giá rất cao cho các thí nghiệm với các photon liên đới lượng tử, thiết lập sự vi phạm các bất đẳng thức Bell và là các công trình tiên phong trong lĩnh vực khoa học thông tin lượng tử. Dựa trên thành công của những nghiên cứu này, các chuyên gia nhận định một ngành công nghệ mới sẽ xuất hiện trong tương lai gần: công nghệ thông tin lượng tử.

NOBEL HOÁ HỌC 2022 - NGHIÊN CỨU CÁC PHẢN ỨNG HOÁ HỌC CLICK VÀ SINH TRỰC GIAO

Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã quyết định trao giải Nobel Hóa học 2022 cho 3 nhà khoa học, bao gồm K. Barry Sharpless và Carolyn R. Bertozzi đến từ Đại học Stanford, California, Mỹ và Morten Meldal đến từ Đại học Copenhagen, Đan Mạch, với nghiên cứu phản ứng hóa học click và phản ứng hóa học sinh trực giao, được sử dụng trong phát triển dược phẩm và lập bản đồ ADN.

Hai nhà khoa học Barry Sharpless và Morten Meldal đã đặt nền tảng cho phản ứng hóa học click - thuật ngữ đề cập đến việc sử dụng các phân tử dễ dàng liên kết với nhau. Trong lĩnh vực hóa học, phản ứng click có tính ứng dụng rất cao trong nhiều lĩnh vực như vật liệu polymer, trong sinh học như tổng hợp ghép các mạch polymer lên các đại phân tử như enzyme, hay protein tạo thành các loại vật liệu lai có tính ứng dụng mạnh, hay trong y học như tổng hợp các polymer chức năng thay đổi hình dạng theo điều kiện môi trường như pH hay nhiệt độ...

Hai nhà khoa học Barry Sharpless và Morten Meldal sau đó đã độc lập công bố nghiên cứu về thành phần mấu chốt của hóa học click là phản ứng cộng đóng vòng azide-alkyne xúc tác bằng đồng. Đây là phản ứng hiệu quả được sử dụng rộng rãi trong phát triển dược phẩm, lập bản đồ ADN, tạo vật liệu phù hợp với mục đích cùng nhiều ứng dụng khác. Trong khi đó, bà Carolyn Bertozzi đưa phản ứng này tới một tầm cao mới và bắt đầu sử dụng trong tổ chức sống.

NOBEL KINH TẾ 2022 - NGHIÊN CỨU MỚI VỀ NGÂN HÀNG VÀ KHỦNG HOẢNG TÀI CHÍNH

Giải Nobel Kinh tế 2022 đã xướng tên 3 nhà kinh tế học hàng đầu đến từ Mỹ, bao gồm Ben S.Bernanke, Douglas W và Philip H. Dybvig. Theo đó, nghiên cứu của 3 chuyên gia kinh tế đã giúp nâng cao hiểu biết của cộng đồng về vai trò của các ngân hàng trong nền kinh tế, đặc biệt là trong các cuộc khủng hoảng tài chính. Bên cạnh đó, nghiên cứu đã lý giải trọn vẹn tầm quan trọng trong việc tránh để các ngân hàng đi đến bờ vực phá sản, và sự sụp đổ của các ngân hàng sẽ tác động mạnh đến khủng hoảng kinh tế như thế nào. Theo đó, các chuyên gia cũng đưa ra giải pháp giảm thiểu rủi ro.

Theo nghiên cứu, để nền kinh tế vận hành, các khoản tiết kiệm phải được chuyển sang đầu tư. Tuy nhiên, thường thì những người tiết kiệm lại hay muốn huy động tiền ngay trong trường hợp cần chi tiêu cấp bách. Trong khi đó, các doanh nghiệp và chủ bất động sản cần được bảo đảm họ sẽ không bị buộc phải trả nợ trước hạn.

Hai nhà kinh tế Diamond và Dybvig đã chỉ ra cách giải quyết. Theo đó, ngân hàng sẽ đóng vai trò trung gian nhận tiền gửi của nhiều người tiết kiệm, do đó có thể cho phép người gửi tiền tiếp cận tiền của họ khi có nhu cầu, đồng thời cung cấp các khoản vay dài hạn cho người đi vay. Phân tích này được đánh giá mang ý nghĩa lớn trong việc điều tiết thị trường tài chính và ứng phó khủng hoảng kinh tế.

NOBEL VĂN HỌC 2022 - TÔN VINH NỮ VĂN SĨ NGƯỜI PHÁP VÌ LÒNG DŨNG CẢM VÀ SỰ NHẠY BÉN

Trước khi chiến thắng giải Nobel Văn học 2022, nữ văn sĩ Pháp Annie Ernaux được biết đến với các tác phẩm tự truyện phản ánh cuộc đời cá nhân dưới góc nhìn xã hội học. Không chỉ tập trung vào sự nghiệp sáng tác, bà Annie Ernaux là người đấu tranh không mệt mỏi chống lại phân biệt và bất công xã hội, dẫn đầu phong trào chống lại nạn bất bình đẳng giới.

Sinh ra trong một gia đình thuộc tầng lớp bình dân tại vùng Normandy ở miền bắc nước Pháp, bà Ernaux viết về giai cấp công nhân của mình và cách bà đấu tranh để chấp nhận các quy tắc và thói quen của giai cấp tư sản Pháp. Theo Viện Hàn lâm Thụy Điển, ở tuổi 82, nữ văn sĩ Ernaux được lựa chọn cho giải thưởng nhờ có tư tưởng nhất quán và đa góc độ, để nhìn nhận các vấn đề bất bình đẳng giới, ngôn ngữ và giai cấp trong xã hội.

Mời quý vị và các bạn cùng theo dõi chương trình!