Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã có quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đối với danh lam thắng cảnh Đập Đồng Cam (xã Hoà Hội, huyện Phú Hoà, xã Sơn Thành Đông, huyện Tây Hoà, tỉnh Phú Yên). Đây là công trình thuỷ lợi lớn nhất tỉnh Phú Yên do người Pháp xây dựng với bề dày lịch sử gần 100 năm tuổi.
Đập Đồng Cam nằm trên sông Ba (hạ lưu gọi là sông Đà Rằng), do các kỹ sư người Pháp thiết kế và khởi công năm 1924, hoàn thành 1932. Đập nối hai bờ sông Ba với chiều dài 657m và có hơn 2500 hạng mục công trình. Đập cung cấp nước tưới cho hơn 40 ngàn hecta lúa nước hai vụ mỗi năm, thuộc các cánh đồng phía Nam tỉnh Phú Yên.
Ông Nguyễn Thành Quang – Nguyên Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên: “Tuy Hoà tự hào là vựa lúa của miền Trung. Và vựa lúa này nổi tiếng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp cho đến mãi tới bây giờ nhờ có Đồng Cam á, công trình thuỷ lợi tưới cho 25000ha đất nông nghiệp của Phú Yên.”
Sau khi có công trình thủy nông Đồng Cam, toàn bộ sản xuất nông nghiệp ở đồng bằng Tuy Hoà có bước phát triển nhảy vọt. Từ vùng đông bằng chỉ sản xuất một vụ bấp bênh trở thành một vùng đồng bằng trù phú, năng suất tăng lên gấp nhiều lần
Ông Nguyễn Danh Hạnh – Ban Quản lý Di tích tỉnh Phú Yên: “Khi có hệ thống thuỷ nông Đồng Cam ấy thì nó đã hình thành và nó đã tưới tiêu cho toàn bộ đồng bằng, hoạt động trồng trọt cho từ 2-3 vụ ăn chắc. Và làm đời sống một bộ phận lớn dân cư ở đồng bằng Tuy Hoà trở nên trù phú, trở nên giàu có.”
Ông Trần Hữu Thế – Phó Bí thư Tỉnh uỷ, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Yên: “Công trình Đồng Cam nó không chỉ mang ý nghĩa về kinh tế, nó còn mang ý nghĩa về giá trị văn hoá, lịch sử. Sắp tới toàn bộ hệ thống kênh mương rồi các vấn đề liên quan tới thuỷ nông sẽ được đầu tư tương xứng hơn để vẫn cung cấp nước tưới cho cánh đồng Phú Yên mà còn giúp phát triển các khu công nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao của Phú Yên. Trong năm, ta phải đẩy mạnh du lịch kết hợp với vấn đề cung cấp nước của Công ty thuỷ nông Đồng Cam để Đập Đồng Cam trở thành một nơi mọi người đến và chúng ta nhớ về một cái đập đang nuôi sống cho rất nhiều thế hệ của người dân Phú Yên trong thời gian suốt 90 năm qua.”
Tháng 9 năm 2022, Công trình thuỷ nông Đồng Cam đón nhận bằng công nhận Di tích quốc gia. Trải qua gần 1 thế kỷ, di sản người Pháp để lại vẫn đang miệt mài tưới tắm cho đồng lúa Tuy Hoà; mỗi năm canh tác 3 vụ lúa, với năng suất bình quân đạt trên 60 tạ/ha. Con số ấn tượng đó sẽ không có được nếu không có con đập trăm năm tuổi này.
