Vai trò của lao động phi chính thức là một phần không thể tách rời trong cơ cấu và quan hệ lao động, và vai trò của họ rất quan trọng, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế nói chung, góp phần tạo việc làm, tạo thu nhập cho một bộ phận lao động. Tuy thế, tại những đô thị lớn như TPHCM dù với hàng triệu lao động phi chính thức nhưng chỉ một tỷ lệ rất thấp trong đó tham gia BHXH tự nguyện. Việc đa số lao động phi chính thức không tham gia BHXH đang đặt ra những hệ lụy to lớn cho người lao động khi gặp rủi ro dẫn đến mất thu nhập, cũng như những thách thức lớn cho hệ thống an sinh xã hội quốc gia.
Tự tạo việc làm cho chính mình, đa số trong số này có những hạn chế nhất định về trình độ, kỹ năng nghề, thu nhập không ổn định, trong khi lại phải đối diện rủi ro trong lúc mưu sinh, ví như trong quá trình lao động bị tai nạn lao động, bệnh tật, sinh con…, lại không có lương, không được cơ quan BHXH chi trả. Dù lao động phi chính thức có đóng góp rất lớn, có vai trò rất quan trọng nhưng lại là đối tượng dễ bị tổn thương nhất.
Đã đến lúc, cần chính thức hóa lao động phi chính thức bằng biện pháp tham gia BHXH và bảo vệ quyền của họ mà không cần phải chuyển vào khu vực kinh tế chính thức. Để thu hút lao động phi chính thức vào hệ thống BHXH, nhà nước quy định và tổ chức loại hình tham gia BHXH tự nguyện mà NLĐ phi chính thức khi tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng BHXH để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
